Nationaal Hitteplan van kracht, maar waarom is de hitte schadelijk voor je gezondheid?

De tropische temperaturen van de komende dagen kunnen volgens het Rode Kruis voor gevaarlijke situaties zorgen. Situaties die Nederlanders over het algemeen nogal onderschatten blijkt uit onderzoek van de organisatie. Zo maakt maar liefst 80 procent van de Nederlanders zich weinig zorgen om de eigen gezondheid bij extreme temperaturen. "Uit het onderzoek blijkt dat Nederlanders het lastig vinden om oververhitting, hitte-uitputting en een hitteberoerte te herkennen, zowel bij onszelf als bij de ander", schrijft het Rode Kruis.

Dat noemt de organisatie een zorgelijke ontwikkeling, omdat de extreem hoge temperaturen in sommige gevallen levensbedreigend kunnen zijn. Uit onderzoek van het Rode Kruis blijkt daarnaast dat 91 procent van de respondenten 112 belt als iemand flauwvalt, maar dat minstens de helft geen idee heeft wat te doen bij problemen door de hitte.

"Door de warmte loopt je lichaamstemperatuur op", legt huisarts Henk Hoogervorst uit. "Normaal gesproken raak je de warmte via de huid weer kwijt door te zweten. Maar als het heel erg warm is, lukt dat minder goed of niet. Dat is een enorme aanslag op je conditie, vooral voor hele jonge kinderen, ouderen of mensen die ziek zijn."

Het grootste gevaar zit hem in uitdroging door een combinatie van hoge temperaturen en te weinig vocht in het lichaam. Dat vochtgebrek kan op verschillende manieren groter worden en daar moet men dan ook goed voor oppassen volgens Hoogervorst. "Met het warme weer wil je misschien een lekker koud biertje drinken, maar van alcohol droog je juist verder uit", legt de huisarts uit. "Alcohol remt het hormoon wat ervoor zorgt dat je lichaam vocht absorbeert."

Ook bepaalde medicijnen kunnen de vochtbalans in het lichaam verstoren. Plastabletten bijvoorbeeld. Die worden vaak ingenomen door ouderen. "Daarmee gaan je nieren extra hard werken en raak je meer vocht kwijt. Dat is heel goed als je bijvoorbeeld een hoge bloeddruk hebt, maar niet als je al met vochtbalansproblemen zit. Dan loop je extra risico op complicaties."

Hoe erg die zijn, hangt af van de persoon en hoe lang ze in de zon zitten. "Mensen raken in de war, voelen zich suf, gaan overgeven of vallen zelfs flauw", vertelt Hoogervorst. De oorzaak achter al die ellende zit hem in zout- en vochttekorten. "Onze cellen hebben bepaalde verhoudingen nodig van zout en vocht", legt Hoogervorst uit. "Als die verhouding verstoort raakt, zijn cellen daar buitengewoon gevoelig voor. Zenuwcellen al helemaal."

Wie dus zulke tekorten ontwikkelt, kan daar gezondheidsproblemen mee krijgen. In milde gevallen kan dat volgens de huisarts al snel opgelost worden door iemand in de schaduw te plaatsen en wat te drinken te geven met zout en suikers erin. Dat zorgt er namelijk voor dat het lichaam het vocht (en alles daarin) sneller opneemt. Géén gewoon flesje spa blauw dus, maar juist wat fris.

In ernstigere gevallen, wanneer iemand te lang in de zon zit en dus een hitteberoerte krijgt, moeten ze naar het ziekenhuis en aan het infuus. Men krijgt dan een oplossing met de juiste balans van zout, vocht en suikers toegediend dat ook wordt gebruikt bij diarree. "Dat soort kant-en-klare oplossingen neem je bijvoorbeeld mee naar de tropen en kun je gewoon bij je apotheek halen", tipt Hoogervorst.

Tot nu toe valt het volgens de huisarts erg mee met het aantal ouderen en andere patiënten dat binnenkomt met problemen door de hitte. "Ik heb best een grijze praktijk, maar het is tot nu toe best beperkt gebleven." Dat heeft volgens de arts vooral te maken met het feit dat extreme hitte hier in vergelijking met andere landen vrij laag ligt.

"In Spanje, waar het geregeld warmer dan 40 graden is, zie je dat er meer mensen bezwijken. Hier hebben we twee dagen dat het zo'n 35 tot 38 graden wordt. De meeste mensen zijn toch wel verstandig genoeg om zelf de schaduw op te zoeken of ze hebben een airco aan", aldus Hoogervorst. Dat neemt niet weg dat er wel risico's zijn. "Denk aan mensen die buiten werken, of die in warme ruimtes zitten. Maar het zijn uiteindelijk vooral de risicogroepen die er last van hebben."

Hoe herken je oververhitting?

Het Rode Kruis heeft een flyer gemaakt over de aanhoudende hitte. Daarin staat precies hoe je oververhitting herkent en wie er een verhoogd risico heeft. Het gaat dan vooral om jonge kinderen en ouderen. Hun lichamen passen zich minder snel aan aan extreme temperaturen. Jonge kinderen, met name zuigelingen, kunnen ook niet aangeven of ze dorst hebben of niet. Ouderen hebben juist minder dorstgevoel.

Ook mensen die veel buiten zijn lopen risico. Denk daarbij aan sporters en mensen die buiten werken die door hun inspanningen veel zweten en dus meer vocht verliezen. Daarnaast moeten ook evenementbezoekers oppassen, omdat daar volgens het Rode Kruis vaak sprake is van 'temperatuurverhogende omstandigheden.'

Oververhitting kun je op verschillende manieren herkennen. Het Rode Kruis waarschuwt voor de volgende symptomen: spierkramp, duizeligheid, misselijkheid, hoofdpijn, verward gedrag, ongebruikelijke vermoeidheid, lichaamstemperatuur boven de 38 graden en een versnelde hartslag.

Om oververhitting te voorkomen raadt het Rode Kruis aan om het huis zo koel mogelijk te houden, voldoende water te drinken en de zon en inspanning tussen 12.00 en 16.00 uur zoveel mogelijk te vermijden. Ook is het goed om een hoed of pet te dragen en zonnebrandcrème te gebruiken.