Zijn vader at vogels op door hongersnood, Mohammed probeert ze nu juist te redden

Het gesprek – negen hoog in een galerijflat in Zwijndrecht – is nog maar net begonnen als de bel gaat. Voor de deur van Mohammed Benzakour (52) staat een postbode met een doos onder de arm. “Altijd leuk, zo’n praatje met een bezorger”, zegt de schrijver als hij terugkeert in de huiskamer.

Het pakket gaat meteen open. Er komen zwarte sneakers uit, van speciaal fabricaat. “Heb ik nodig, omdat ik nogal last heb van m’n rechterknie”, zegt Benzakour als hij rondstapt op zijn nieuwe aanwinst. “Staan ze me een beetje?”

Volgend jaar wil hij de Kilimanjaro gaan beklimmen, die gigantische berg in Tanzania, bijna 6 duizend meter hoog. Is dat wel een goed idee met die probleemknie? “Ja, dat gaat me lukken”, zegt hij. "En op de top ga ik dan een pot muntthee zetten."

Bergen spelen ook een belangrijke rol in het boek dat hij dit jaar publiceerde: De Reus uit de Rif, een ode aan zijn vader die eind jaren 60 als arbeidsmigrant vanuit Noord-Marokko naar Nederland kwam.

“Mijn vader was in zijn glorietijd bijna twee meter en had handen als kolenschoppen. Met die handen heeft hij me geslagen, maar ook van de verdrinkingsdood gered toen ik als jochie in de sloot viel. Ik heb een liefdevol portret van hem willen schetsen.” Het kostte hem twee jaar om het boek, 174 pagina’s dik, te maken. “Ik ben een perfectionist”, zegt hij. “Elke zin moet touché zijn.”

In het proza van Benzakour landt er dan ook niet gewoon een vliegtuig, maar drukt het toestel ‘met een klapzoen zijn wieltjes op de baan’. En het werk van zijn vader – olieperser bij Unimills in Zwijndrecht – omschrijft hij als: “Persen, persen, persen, elke dag tot aan z’n oksels zwemmend in de olie. Hij kwam altijd glanzend en glibberig thuis, maar een oliesjeik is-ie nooit geworden.”

Met het boek Yemma won Mohammed Benzakour in 2013 de E. du Perronprijs. De Reus uit de Rif werd deze maand nét niet verkozen tot Non-Fictieboek van het Jaar. Van de twaalf genomineerden eindigde Benzakour op de tweede plaats. Op sociale media plakte hij als trotse zoon een kroontje op het hoofd van De Reus.

Vader Benzakour, “cum laude analfabeet”, heeft het boek nooit kunnen vasthouden. Hij stierf in 2021 aan het coronavirus. Een begrafenis in Marokko was door de pandemie onmogelijk. “Mijn ouders zijn 65 jaar samen geweest, maar liggen niet naast elkaar in hun graf. Mijn moeder, over wie ik eerder het boek Yemma schreef, is begraven in Marokko en de reus uit de Rif ligt in Bergen op Zoom, waar geen berg te bekennen valt.”

In de woonkamer klinkt intussen meer dan de stem van de schrijver: pianomuziek, gemixt met het computergeluid van vogels en een waterval. “Daar worden ze rustig van”, zegt Benzakour, wijzend op de twee dwergpapegaaien met wie hij samenleeft en die hij de Berberse namen Izri (Gedicht) en Ajoer (Maan) heeft gegeven. De gevederde vrienden vliegen vrij rond tussen de tropische planten.

“Je zit hier in de grootste vogelkooi van Zuid-Holland”, lacht Bernzakour. “Mijn volgende boek gaat trouwens ook over vogels. Maar dan over de arme stakkers die in piepkleine kooitjes zitten, op Java. Er zitten daar meer vogeltjes gevangen dan dat er in de natuur rondvliegen. Ik beschrijf hoe ik probeer om ze vrij te kopen en daardoor zelfs in een politiecel beland. Het komt in 2026 uit.”

Zijn vader at ooit vogeltjes op. Uit pure nood. “In Marokko had hij zoveel honger dat hij zelfs een egeltje aan het spit reeg. Daarom speelt voedsel in De Reus uit de Rif ook zo’n belangrijke rol. Wij waren een echt vleesgezin, want vlees eten was een teken van luxe en welvaart."

"In onze flat slachtte mijn vader toen ik een klein jongetje was de ene kip na de andere. Een heel leger aan hanen en hennen is omgelegd in ons lavet. En soms ook een hangoorkonijn. Van zo’n kip hield mijn moeder dan de poten vast, terwijl mijn vader met zijn ene hand de snavel dichtkneep – tegen geluidsoverlast voor de buren – en met zijn andere hand het mes hanteerde."

"Een schaap slachten? Dat heeft hij een keer gedaan, in ons schuurtje. Een drama was het. Dus schapen haalde hij voor het Offerfeest op in het slachthuis. Dan waren ze al dood. In een grote vuilniszak sleepte hij het kadaver ’s morgens vroeg of ’s avonds laat naar binnen. Het leek een beetje op een huurmoordenaar die een lijk probeert te verbergen. Vanaf de auto zag je een spoor aan rode druppeltjes lopen. In mijn boek schrijf ik dat het bloedvergieten thuis pas ophield toen de eerste islamitische slager in Dordrecht de deuren opende.”

Benzakour kijkt intussen anders naar dieren. Milder, meer empathisch. Het heeft ook te maken met de klimaatcrisis, waarover hij zich – ook in zijn publicaties – grote zorgen maakt. “De aarde behoort niet aan de mens, maar de mens aan de aarde”, meldt hij op zijn website. “Wie plant en dier vernietigt, richt uiteindelijk ook zichzelf te gronde.”

Het blijft niet alleen bij woorden. Dit jaar werd hij bijvoorbeeld duivenredder, nadat hij voor zijn lokale radioprogramma het Rotterdamse ‘duivenvrouwtje’ Aash had geïnterviewd. “Zij bevrijdt de stadsvogels van de draadjes om hun poten om te voorkomen dat hun tenen afsterven. Ik was zó onder de indruk van haar verhaal dat ik daarna het 'duivenmannetje' van Zwijndrecht ben geworden.”

Hij staat op en laat het gereedschap zien waarmee hij te werk gaat. “Kijk, dit is een afgeknipte broekspijp. Daar doe ik die duif dan in om hem te kalmeren. De pootjes blijven buitenboord en met dit kleine schaartje knip ik dan heel voorzichtig de draadjes door. Ik zie het als mijn kleine bijdrage aan het behoud van al het moois op onze planeet.”

Benzakour is vogelaar, imker en ook sportvisser. In NRC wijdde hij een lange serie columns aan zijn hengelwerk. Maar dieren (laten) doden? Hij krijgt er steeds meer moeite mee. “Waarom moet een schaap bloeden voor het Offerfeest. Daar is niks feestelijks aan. En wanneer ik een dorade aan mijn hengel heb, die me met zijn prachtige ogen aankijkt dan denk ik: jij bent zó mooi, jij bent een kunstwerk. En ik? Ik maak jou kapot."

"Nee, ik kan het niet meer, zo’n vis een doodsklap geven. Ik kus ze tegenwoordig allemaal op de kop als ik ze uit het water heb gehaald. Nog even en ik eet ze ook niet meer op. Denk ik. Ik ben een vegetariër in transitie.”