In deze 'PFAS-moestuinen' wordt vervuilde grond vervangen: 'Heel blij mee'

Wie over het terrein van de Vereniging Organische Tuin (VOT) in Papendrecht loopt, valt één ding op: overal in de tuintjes staan bakken waar bijvoorbeeld sla in wordt geteeld. Niet voor niks, want eigenaren van deze moestuinen hebben het advies om het eten van groenten en fruit uit de tuin af te wisselen met groenten en fruit uit de winkel. Het percentage van de PFAS-stof PFOA is in de tuin twee tot drie keer hoger dan de norm.

Toen dat bekend werd, kozen verschillende moestuinders ervoor om bakken te maken met teelaarde, zónder vervuilde grond erin. "Maar als je aardappels wilt telen, moet je dat natuurlijk niet in dit laagje doen. Die moeten echt de grond in, dan is dit geen oplossing", legt voorzitter Dick Naafs van de moestuinvereniging uit.

De rechter stelde het in Dordrecht gevestigde chemiebedrijf Chemours, dat tot 2012 PFOA uitstootte, vorig jaar deels aansprakelijk voor de milieuschade door vervuiling met PFAS. Begin deze maand werd daarom een 'schoonmaakplan' opgesteld. De chemiereus trekt daar de portemonnee voor.

Sinds Naafs weet dat zijn moestuin is vervuild, eet hij helemaal niets meer uit zijn tuin. "Ik had altijd groenten en aardappelen, maar dat wilde ik niet meer eten. Toch verwachtte ik dat Chemours wat ging opruimen, dus in de tussentijd heb ik bloemen gezaaid."

Die gedachte bleek te kloppen, want het complex is één van de drie moestuinen waar de 'schoonmaakproef' wordt gedaan. "Daar ben ik heel blij mee”, zegt Naafs, die hoopt dat hij volgend jaar weer in schone aarde kan telen.

In de Papendrechtse moestuin, waar alle lappen grond nog verhuurd zijn, wordt dertig centimeter vervuilde grond vervangen door een schone laag. Dat betekent wel dat het complex - tenminste, dat zou je zeggen - eerst flink op de schop moet vanwege alle hekjes, bomen en wintergroenten die in de grond staan. Naafs weet echter nog niet wat er in de komende maanden allemaal moet verdwijnen.

De proef wordt gedaan op drie verschillende plekken. Naast de ‘medium’ vervuilde moestuin in Papendrecht gaan wordt er ook vervuilde grond vervangen in Sliedrecht (in een zwaar vervuilde particuliere tuin) en in Wijngaarden (op het licht vervuilde complex van Tuinvereniging Wingerden). In Wijngaarden zit nog wel een addertje onder het gras: het bruggetje bij de toegang lijkt niet geschikt voor vrachtauto’s die de schone grond komen brengen.

Het oudere echtpaar uit Sliedrecht, dat hemelsbreed een paar honderd meter van Chemours woont, eet overigens nog wél groenten uit eigen vervuilde tuin. Vijf dagen in de week, om precies te zijn. “Ik ben 76, wij maken ons geen zorgen”, zegt de mannelijke bewoner, die graag anoniem wil blijven.

Waarom hij dan toch meedoet aan de proef? “Als ze het niet gevraagd hadden, had ik zelf niks ondernomen. Het wordt mij aangeboden en dan moet ik het niet laten gaan. Ik vind het goed dat het onderzocht wordt”, zegt de man, terwijl hij als lunch een bord met aardappelen en worteltjes naar binnen werkt. Uiteraard uit eigen tuin.

Over een paar maanden wordt in zijn tuin een schone laag grond van vijftig centimeter gezet. Volgens de onderzoekers moet de wekelijkse inname van PFAS dan dalen tot het niveau van moestuinen die niet in de buurt van PFAS-uitstoters zoals Chemours liggen.

Hoe het echtpaar zich voorbereidt op de maanden waarin ze niet uit hun tuin kunnen eten? “We zorgen dat we nu meer in de vriezer doen”, luidt het nuchtere antwoord. “Meer kan ik er niet van maken, maar ik doe er wel aan mee.”